International Youth Day | आंतरराष्ट्रीय युवा दिन

International Youth Day | आंतरराष्ट्रीय युवा दिन

आंतरराष्ट्रीय युवा दिनाचे महत्त्व

युनायटेड नेशन्सने 15 ते 24 वयोगटातील व्यक्ती म्हणून परिभाषित केलेले तरुण, जागतिक लोकसंख्येच्या 16% पेक्षा जास्त आहेत. ही लोकसंख्या, 1.2 अब्ज पेक्षा जास्त लोकांची संख्या, मानवतेच्या वर्तमान आणि भविष्यातील संभाव्यतेचा महत्त्वपूर्ण भाग दर्शवते. आंतरराष्ट्रीय युवा दिन हा केवळ उत्सव साजरा करण्याचा दिवस नाही तर तरुणांमध्ये गुंतवणूक करण्याची निकडीची आठवण करून देणारा आहे. आजचे तरुण हे उद्याचे नेते, नवनिर्मिती करणारे आणि बदल घडवणारे आहेत. त्यांच्या कल्पना, ऊर्जा आणि सर्जनशीलता जागतिक आव्हाने जसे की हवामान बदल, गरिबी, असमानता आणि शांतता आणि न्यायासाठी चालू असलेल्या शोधासाठी आवश्यक आहेत.

आंतरराष्ट्रीय युवा दिनाचा ऐतिहासिक संदर्भ आणि उत्क्रांती

आंतरराष्ट्रीय युवा दिनाची उत्पत्ती युनायटेड नेशन्सच्या जागतिक अजेंडावर तरुणांच्या समस्यांना प्राधान्य देण्याच्या प्रयत्नांतून शोधली जाऊ शकते. यूएन जनरल असेंब्लीने 12 ऑगस्ट हा आंतरराष्ट्रीय युवा दिन म्हणून घोषित करण्यासाठी 1998 मध्ये लिस्बन येथे आयोजित केलेल्या तरुणांसाठी जबाबदार असलेल्या मंत्र्यांच्या जागतिक परिषदेने केलेल्या शिफारशीला मान्यता दिली. पहिला अधिकृत उत्सव 2000 मध्ये झाला, आणि तेव्हापासून, दिवसाचे महत्त्व वाढले आहे, युवा वकिली, जागरूकता आणि कृतीसाठी एक महत्त्वपूर्ण व्यासपीठ बनले आहे.

दरवर्षी, यूएनचा आर्थिक आणि सामाजिक व्यवहार विभाग, विविध युवा संघटना आणि नागरी समाज गटांसह, या दिवसाच्या स्मरणार्थ कार्यक्रम आणि उपक्रम आयोजित करतो. हे उपक्रम परिषदा आणि कार्यशाळेपासून ते सांस्कृतिक कार्यप्रदर्शन आणि सामुदायिक सेवा प्रकल्पांपर्यंत आहेत, या सर्वांचा उद्देश तरुणांना सक्षम बनवणे आणि गंभीर समस्यांवर त्यांचा आवाज वाढवणे आहे.

International Youth Day | आंतरराष्ट्रीय युवा दिन International Youth Day | आंतरराष्ट्रीय युवा दिन

शाश्वत विकासासाठी उत्प्रेरक म्हणून युवक

आंतरराष्ट्रीय युवा दिन 2024 ची थीम, “शाश्वत भविष्यासाठी युवकांचे सक्षमीकरण” ही संयुक्त राष्ट्रांची शाश्वत विकास उद्दिष्टे (SDGs) साध्य करण्यात तरुणांची अविभाज्य भूमिका अधोरेखित करते. शाश्वत विकासासाठी 2030 अजेंडाचा एक भाग म्हणून 2015 मध्ये स्वीकारण्यात आलेले SDGs, गरिबी निर्मूलनापासून ते हवामान कृतीपर्यंत जगातील सर्वात महत्त्वाच्या आव्हानांना तोंड देण्यासाठी एक व्यापक फ्रेमवर्क प्रदान करतात.

१. हवामान कृती आणि पर्यावरण कारभारी

जागतिक हवामान चळवळीत तरुण लोक आघाडीवर आहेत, त्यांनी सरकार, व्यवसाय आणि व्यक्तींकडून हवामान बदलाचे परिणाम कमी करण्यासाठी तातडीने कारवाई करण्याची मागणी केली आहे. ग्रेटा थनबर्ग सारखे कार्यकर्ते तरुणांच्या नेतृत्वाखालील हवामान समर्थनाचे प्रतीक बनले आहेत, लाखो तरुणांना रस्त्यावर उतरण्यासाठी, धोरणातील बदलांसाठी लॉबी करण्यासाठी आणि त्यांच्या दैनंदिन जीवनात शाश्वत पद्धतींचा अवलंब करण्यास प्रेरित करतात.

जगाच्या अनेक भागांमध्ये, तरुणांच्या नेतृत्वाखालील संस्था पर्यावरण संवर्धन, अक्षय ऊर्जा प्रकल्प आणि शाश्वत शेतीमध्ये सक्रियपणे सहभागी आहेत. उदाहरणार्थ, “फ्रायडेज फॉर फ्यूचर” सारख्या उपक्रमांनी जगभरातील विद्यार्थ्यांना हवामान कृतीसाठी स्ट्राइक करण्यासाठी एकत्रित केले आहे, कार्बन उत्सर्जन कमी करण्यासाठी आणि भविष्यातील पिढ्यांसाठी ग्रहाचे संरक्षण करण्यासाठी तात्काळ आणि निरंतर प्रयत्नांच्या गरजेवर भर दिला आहे.

२. नवकल्पना आणि तंत्रज्ञान

डिजिटल युगात, तरुण लोक केवळ तंत्रज्ञानाचे ग्राहक नाहीत तर नवनिर्मिती करणारे आणि निर्माते देखील आहेत. मानसिक आरोग्याला चालना देणारी ॲप्स विकसित करण्यापासून ते ग्रामीण शेतकऱ्यांना शहरी बाजारपेठांशी जोडणारे प्लॅटफॉर्म तयार करण्यापर्यंत तंत्रज्ञानाची जाण असलेले तरुण वास्तविक-जगातील समस्या सोडवण्यासाठी डिजिटल साधनांचा वापर करत आहेत. तरुण लोकांमध्ये सामाजिक उद्योजकतेचा उदय हा त्यांच्या नाविन्यपूर्ण बिझनेस मॉडेल्सद्वारे सामाजिक आणि पर्यावरणीय समस्यांना संबोधित करण्याच्या उद्देशासह नफा एकत्र करण्याच्या क्षमतेचा पुरावा आहे.

नवीकरणीय ऊर्जा, कचरा व्यवस्थापन आणि शाश्वत फॅशन यांसारख्या क्षेत्रातील तरुण-चालित स्टार्टअप्स जागतिक शाश्वतता अजेंड्यामध्ये महत्त्वपूर्ण योगदान देत आहेत. हे उपक्रम केवळ नोकऱ्या निर्माण करतात आणि आर्थिक विकासाला चालना देत नाहीत तर SDG 12 (जबाबदार उपभोग आणि उत्पादन) सह संरेखित करून अधिक टिकाऊ उपभोग आणि उत्पादन पद्धतींना प्रोत्साहन देतात. International Youth Day | आंतरराष्ट्रीय युवा दिन International Youth Day | आंतरराष्ट्रीय युवा दिन

३. शिक्षण आणि सक्षमीकरण

शिक्षण हे सक्षमीकरणाचे शक्तिशाली साधन आहे आणि दर्जेदार शिक्षण मिळणे हा प्रत्येक तरुणाचा मूलभूत अधिकार आहे. तथापि, शालेय नोंदणी दर वाढवण्यात प्रगती असूनही, लाखो तरुणांना, विशेषत: कमी उत्पन्न असलेल्या देशांमध्ये, अजूनही दर्जेदार शिक्षणाची उपलब्धता नाही. हे अंतर भरून काढणे सक्षमीकरणासाठी महत्त्वाचे आहे

तरुण आणि त्यांना समाजात अर्थपूर्ण योगदान देण्यासाठी सक्षम करणे.

आंतरराष्ट्रीय युवा दिन 2024 शाश्वत भविष्यासाठी आवश्यक ज्ञान, कौशल्ये आणि मूल्ये तरुणांना सुसज्ज करण्यासाठी शिक्षणाच्या महत्त्वावर भर देतो. यामध्ये केवळ पारंपारिक शैक्षणिक विषयांचाच समावेश नाही तर पर्यावरण साक्षरता, डिजिटल कौशल्ये आणि सामाजिक उद्योजकता यासारख्या क्षेत्रातील शिक्षणाचाही समावेश आहे. शिवाय, सर्व तरुणांना, लिंग पर्वा न करता, यशस्वी आणि नेतृत्व करण्यासाठी समान संधी मिळतील याची खात्री करण्यासाठी शिक्षणामध्ये लैंगिक समानतेला प्रोत्साहन देणे आवश्यक आहे.

४. आरोग्य आणि कल्याण

तरुणांचे आरोग्य आणि कल्याण हे शाश्वत विकासाचे महत्त्वाचे घटक आहेत. तरुणांना मानसिक आरोग्याच्या समस्या आणि मादक पदार्थांच्या गैरवापरापासून लैंगिक आणि पुनरुत्पादक आरोग्याच्या समस्यांपर्यंत अनेक प्रकारच्या आरोग्यविषयक आव्हानांचा सामना करावा लागतो. कोविड-19 साथीच्या रोगाने ही आव्हाने आणखी वाढवली आहेत, तरुणांच्या कल्याणासाठी मजबूत आरोग्य सेवा आणि लक्ष्यित हस्तक्षेपांची गरज अधोरेखित केली आहे.

आंतरराष्ट्रीय युवा दिन 2024 मध्ये मानसिक आरोग्य समर्थन, लैंगिक आणि पुनरुत्पादक आरोग्य शिक्षण आणि आरोग्य सेवेमध्ये प्रवेश यासह तरुणांच्या आरोग्य सेवांमध्ये अधिक गुंतवणूकीची मागणी केली जाते. हे सुरक्षित आणि आश्वासक वातावरण निर्माण करण्याच्या महत्त्वावर देखील भर देते जेथे तरुण लोक शारीरिक, भावनिक आणि सामाजिकदृष्ट्या भरभराट करू शकतात.

५. सामाजिक आणि राजकीय सहभाग

सर्वसमावेशक आणि लोकशाही समाजाच्या निर्मितीसाठी सामाजिक आणि राजकीय प्रक्रियेत तरुणांचा सहभाग आवश्यक आहे. तरुणांना त्यांच्या जीवनावर परिणाम करणाऱ्या निर्णयांमध्ये सहभागी होण्याचा अधिकार आहे, तरीही ते सहसा उपेक्षित असतात किंवा औपचारिक निर्णय घेण्याच्या रचनेतून वगळले जातात. आंतरराष्ट्रीय युवा दिन 2024 राजकीय संस्था, समुदाय संस्था आणि धोरण-निर्धारण संस्थांमध्ये तरुणांच्या अधिक प्रतिनिधित्वासाठी समर्थन करतो.

तरुणांच्या नेतृत्वाखालील चळवळींनी सामाजिक आणि राजकीय बदल घडवून आणण्यासाठी सामूहिक कृतीची ताकद दाखवून दिली आहे. हाँगकाँगमधील लोकशाही समर्थक निषेधापासून ते युनायटेड स्टेट्समधील पद्धतशीर वर्णद्वेषाविरुद्धच्या लढ्यापर्यंत, तरुणांनी हे दाखवून दिले आहे की ते निष्क्रीय निरीक्षक नसून त्यांच्या समाजाला आकार देण्यासाठी सक्रिय सहभागी आहेत. लोकशाही, मानवी हक्क आणि सामाजिक न्यायाची संस्कृती वाढवण्यासाठी शासन आणि नागरी सहभागामध्ये तरुणांच्या सहभागाला प्रोत्साहन देणे महत्त्वाचे आहे.

International Youth Day | आंतरराष्ट्रीय युवा दिन

International Youth Day | आंतरराष्ट्रीय युवा दिन

आजच्या तरुणांसमोरील आव्हाने

त्यांची क्षमता असूनही, जगभरातील तरुणांना महत्त्वपूर्ण आव्हानांचा सामना करावा लागतो ज्यामुळे समाजात पूर्णपणे योगदान देण्याच्या त्यांच्या क्षमतेत अडथळा येतो. काही प्रमुख आव्हानांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

1. बेरोजगारी आणि बेरोजगारी

तरुण बेरोजगारी हा जागतिक स्तरावर एक महत्त्वाचा मुद्दा आहे, ज्यामध्ये तरुण लोक आर्थिक मंदी आणि श्रमिक बाजारातील व्यत्ययांमुळे विषमपणे प्रभावित होतात. कोविड-19 साथीच्या रोगाने ही समस्या वाढवली आहे, लाखो तरुणांनी त्यांच्या नोकऱ्या गमावल्या आहेत किंवा कमी कामाच्या संधींना तोंड द्यावे लागले आहे. युवकांच्या बेरोजगारीला संबोधित करण्यासाठी लक्ष्यित धोरणे आवश्यक आहेत जी रोजगार निर्मिती, कौशल्य विकास आणि सभ्य कामाच्या प्रवेशास प्रोत्साहन देतात.

2. असमानता आणि भेदभाव

अनेक तरुणांना लिंग, वांशिकता, अपंगत्व आणि सामाजिक आर्थिक स्थिती यासारख्या घटकांवर आधारित भेदभाव आणि असमानतेचा सामना करावा लागतो. भेदभावाचे हे प्रकार त्यांच्या शिक्षण, रोजगार, आरोग्यसेवा आणि इतर आवश्यक सेवांवरील प्रवेश मर्यादित करतात. असमानतेचा सामना करण्यासाठी सामाजिक समावेशाला प्रोत्साहन देण्यासाठी, मानवी हक्कांचे संरक्षण करण्यासाठी आणि सर्व तरुणांना यशस्वी होण्यासाठी समान संधी मिळतील याची खात्री करण्यासाठी व्यापक प्रयत्नांची आवश्यकता आहे.

3. मानसिक आरोग्य समस्या

नैराश्य, चिंता आणि आत्महत्येच्या वाढत्या दरांसह, तरुण लोकांमधील मानसिक आरोग्याच्या समस्या वाढत्या चिंतेचा विषय आहेत. शैक्षणिक तणाव, सोशल मीडिया आणि आर्थिक अनिश्चितता यासह आधुनिक जीवनातील दबाव तरुणांसमोरील मानसिक आरोग्याच्या आव्हानांमध्ये योगदान देतात. तरुण लोकांच्या सर्वांगीण आरोग्य आणि विकासाला पाठिंबा देण्यासाठी प्रवेशयोग्य मानसिक आरोग्य सेवा प्रदान करणे आणि मानसिक आरोग्याला चालना देणे महत्वाचे आहे.

4. राजकीय हक्कभंग 

त्यांचा उत्साह आणि सक्रियता असूनही, अनेक तरुणांना राजकीयदृष्ट्या वंचित आणि पारंपारिक राजकीय संस्थांपासून दूर गेलेले वाटते. हक्कभंगाची ही भावना उदासीनता किंवा नागरी जीवनापासून विलग होऊ शकते. तरुणांचा राजकीय सहभाग वाढवण्यासाठी अधिक समावेशक आणि प्रतिसाद देणारी राजकीय व्यवस्था निर्माण करणे आवश्यक आहे जे तरुण लोकांचे आवाज आणि चिंता प्रतिबिंबित करतात.

International Youth Day | आंतरराष्ट्रीय युवा दिन

आंतरराष्ट्रीय युवा दिन 2024: ॲक्शन टू ॲक्शन

आंतरराष्ट्रीय युवा दिन 2024 हा सरकार, नागरी समाज, व्यवसाय आणि व्यक्तींना तरुणांमध्ये गुंतवणूक करण्यासाठी आणि शाश्वत भविष्य घडवण्यासाठी त्यांना सक्षम करण्यासाठी कृती करण्याचे आवाहन आहे. यासाठी एक बहुआयामी दृष्टीकोन आवश्यक आहे जो तरुणांना भेडसावणाऱ्या आव्हानांना संबोधित करतो आणि सकारात्मक बदलाचे चालक म्हणून त्यांच्या क्षमतेचा उपयोग करतो. International Youth Day | आंतरराष्ट्रीय युवा दिन

1. युवा विकासात गुंतवणूक 

सरकार आणि संस्थांनी शिक्षण, आरोग्यसेवा, रोजगार आणि सामाजिक संरक्षणासह तरुणांच्या विकासातील गुंतवणूकीला प्राधान्य दिले पाहिजे. या गुंतवणुकी तरुणांच्या विशिष्ट गरजा आणि आकांक्षांना अनुसरून, त्यांचा विविध मागास ओळखून केल्या पाहिजेत.

फेऱ्या आणि अनुभव.

2. युवा नेतृत्वाला प्रोत्साहन देणे

शाश्वतता आणि सामाजिक न्यायासाठी वचनबद्ध असलेल्या नेत्यांच्या नवीन पिढीला प्रोत्साहन देण्यासाठी तरुणांना त्यांच्या समुदायांमध्ये, कार्यस्थळांमध्ये आणि सरकारांमध्ये नेतृत्वाची भूमिका पार पाडण्यासाठी सक्षम करणे आवश्यक आहे. हे नेतृत्व प्रशिक्षण कार्यक्रम, मार्गदर्शन संधी आणि तरुणांच्या नेतृत्वाखालील उपक्रमांना पाठिंबा याद्वारे साध्य करता येते.

3. युवकांचा सहभाग वाढवणे 

सर्व स्तरांवरील निर्णय प्रक्रियेत तरुणांना सहभागी होण्यासाठी अधिक संधी निर्माण करणे हे सर्वसमावेशक आणि लोकशाही समाज निर्माण करण्यासाठी महत्त्वाचे आहे. यामध्ये राजकीय सहभागातील अडथळे कमी करणे, शासनातील तरुणांच्या प्रतिनिधीत्वाला चालना देणे आणि शिक्षण आणि आउटरीचद्वारे नागरी सहभागाला प्रोत्साहन देणे यांचा समावेश आहे.

4. युवा नवोपक्रमाला सहाय्यक

शाश्वत विकासाला चालना देण्यासाठी तरुणांच्या नवकल्पना आणि उद्योजकतेला पाठिंबा देणे ही गुरुकिल्ली आहे. हे निधी, संसाधने आणि नेटवर्कमध्ये प्रवेश प्रदान करून केले जाऊ शकते जे तरुणांना त्यांच्या कल्पना प्रत्यक्षात आणण्यास सक्षम करतात. तरुणांच्या नेतृत्वाखालील नवोपक्रमासाठी सक्षम वातावरण निर्माण करण्यासाठी सरकार, व्यवसाय आणि ना-नफा संस्थांनी सहकार्य केले पाहिजे.